Filip Kubala
NIEJEDNOZNACZNY ZAMEK
Zamek w Rybniku, znajdujący się na Placu Kopernika w centrum miasta, ma długą i bogatą historię. Choć trudno ustalić dokładną datę jego powstania, badania archeologiczne wskazują, że został on zbudowany pod koniec XIII wieku. Istnieją jednak przypuszczenia, że już w XII wieku na tym miejscu istniał drewniany gród obronny, wybudowany za panowania księcia opolsko-raciborskiego Mieszka I Plątonogiego. Pierwotnie był to prawdopodobnie drewnianoziemny obiekt o niewielkich rozmiarach, podobnie jak późniejszy zamek, który również miał kształt prostokąta lub kwadratu.
MOŻNA SIĘ BRONIĆ
Pierwsza wzmianka o zamku w Rybniku pochodzi z 1327 roku. W latach 1202-1211 para książęca, Mieszko i Ludmiła, sprowadziła do zamku zakon sióstr Norbertanek, które prowadziły w nim szkołę dla szlachetnie urodzonych panien w latach 1223-1228. Norbertanki opuściły Rybnik w 1228 roku, przenosząc się do Czarnowąsów pod Opolem. W okresie rozbicia dzielnicowego Rybnik należał najpierw do księstwa raciborskiego, a następnie opolsko-raciborskiego, ostatecznie kończąc ponownie w księstwie raciborskim. W tamtym okresie zamek składał się z kamienno-ceglanego budynku o wymiarach 9,4 na 22,8 metra, wzmocnionego w narożach. Otaczały go ziemne wały, a dodatkowym elementem obronnym były rozlewiska wodne. Zamek nie pełnił funkcji rezydencji, ale był typową budowlą obronną, zawsze obsadzaną przez zbrojną załogę. W XIV wieku zamek został rozbudowany poprzez powiększenie budowli o 3 metry w kierunku wschodnim. Całe założenie zostało również otoczone kamiennym murem, a we wschodniej kurtynie umieszczono wjazd wzmocniony czworoboczną wieżą bramną.
KOROWÓD WŁAŚCICIELI
Podczas przełomu XIV i XV wieku zamek, mimo że należał do książąt raciborskich, był również wykorzystywany przez książąt cieszyńskich jako miejsce postojowe podczas podróży do Bytomia, którego połowa wówczas należała do cieszyńskich Piastów. W latach 1428-1435 w okolicy miasta miały miejsce walki prowadzone przez wojska husyckie. Rybnik doznał wówczas wielu zniszczeń, ale mieszkańcy znaleźli schronienie na zamku. Odbudowane miasto zostało niedługo ponownie spalone i splądrowane przez rycerzy-rabusiów. W tym czasie władzę nad Rybnikiem objął książę raciborski Wacław III, zwany Rybnickim, który przekształcił zamek w swoją rezydencję.
W 1473 roku Wacław III stracił Rybnik – król Czech Maciej Korwin odebrał zamek Wacławowi, który poparł Władysława Jagiellończyka, i przekazał go szlachcicowi z Niewiadomia jako nagrodę za walkę przeciwko swojemu księciu. Po Wacławie III ziemię rybnicką odziedziczył Jan V, książę opawsko-raciborski, który przekazał ją swojemu synowi Mikołajowi VI. Następnie władzę nad księstwem objęli jego dwaj bracia – Jan oraz Walentyn. Ten ostatni zawarł układ na przeżycie z księciem opolskim Janem II Dobrym. Postanowienia umowy weszły w życie w 1521 roku po śmierci Walentyna. Od 1526 roku Rybnik wraz z okolicą tworzył wydzielone terytorium zwane Rybnickim Państwem Stanowym, podległe bezpośrednio władzy cesarskiej. W tamtym czasie, w wyniku częstych zmian właścicieli miasta, Rybnik nie rozwijał się zbyt intensywnie. Zamek stał się siedzibą urzędników, którzy sprawowali rządy w imieniu właściciela. Ze względu na swoje oddalenie od miasta, zamek gotycki popadał w ruinę, nie otrzymując należytej opieki. W latach 1579-1581 częściowo odbudował go Władysław z Lobkowic po uzyskaniu zapewnienia od króla czeskiego, że zamek pozostanie w rękach jego potomków.
W XVII wieku nowym właścicielem miasta został Jan Bernard Prażma. Około roku 1650 zburzył stary zamek i na jego miejscu rozpoczął budowę rezydencji pałacowej. Jak wspominają opisy wizytacji przeprowadzonych przez biskupów wrocławskich, w 1652 roku została ukończona nowa kaplica zamkowa. Po śmierci Prażmy prace kontynuowali kolejni właściciele Oppersdorffowie. Nowy zamek, wzniesiony przez nich, był dwupiętrowym, masywnym budynkiem pokrytym gontem. Był węższy po bokach niż dzisiejsza budowla. Z tyłu posiadał wieżę, która została rozebrana około roku 1758. W roku 1682 hrabiowie Węgierscy stali się kolejnymi właścicielami Rybnika. W latach 1776-1778, za czasów hrabiego Józefa Węgierskiego, do starej części zamku dobudowano dwa skrzydła z arkadami na parterze, nadając budowli kształt podkowy, który został zachowany do dziś. W 1788 roku Rybnickie Państwo Stanowe zostało zakupione przez króla pruskiego Fryderyka Wilhelma II, który przeznaczył zamek na dom dla żołnierzy. W miejscu rozebranego budynku wzniesiono nowy zamek w 1789 roku, który miał służyć jako „Dom Inwalidów”. Jego boki wystawały poza boczne skrzydła na obszar dawnej fosy. Nowy „Dom Inwalidów” został połączony z barokowymi skrzydłami zbudowanymi przez Węgierskich za pomocą schodkowych przejść.
Budynek został przebudowany według projektu Fryderyka Ilngnera, który nadał mu obecną późnobarokową i klasycystyczną formę. Jest to murowana budowla otynkowana, której elewacja frontowa jest skierowana na wschód. Składa się z dwupiętrowego budynku głównego i dwóch skrzydeł prostopadłych do niego. Od roku 1842 w zamku mieścił się Sąd Grodzki, a obecnie jest to siedziba Sądu Rejonowego. W 1938 roku przeprowadzono ostatnią przebudowę obiektu, podczas której zmieniono więźbę dachową i obniżono dach o 2,5 metra. W latach 1990-2000 budynek przeszedł gruntowny remont i stanowi obecnie jedną z wizytówek miasta Rybnika.
Wyświetl większą mapę
