Zbigniew Markowski
UFO PO REMONCIE
Wśród dokonań współczesnej architektury kopuły Geigera zajmują miejsce szczególne: są niezwykle piękne, dają wrażenie lekkiej, wyrafinowanej konstrukcji. Najważniejsze dzieła Davida Geigera to Hubert H. Humphery Metrodome w Minneapolis z 1982 roku, dach sali gimnastycznej Seul Olympic (1986) czy Arena Redbird w Illinois z 1988. Ale zanim amerykański twórca zaczął projektować swoje ultralekkie kopuły prętowo – cięgnowe, od ponad 10 lat budowla taka stała już w Polsce. Katowicki Spodek, dzieło Macieja Gintowta i Macieja Krasińskiego wyprzedzał bowiem o kilka długości wszystko to, co świat w owym czasie mógł pokazać. A pomysł zbudowania hali widowiskowej zrodził się w czasie, gdy Katowic w ogóle nie było na mapie. Między 1953 a 1956 rokiem miasto nosiło bowiem nazwę Stalinogrodu.
Sama budowla bez wątpienia wytrzymała próbę czasu choć wzniesiono ją na terenie szkód górniczych, nieopodal dawnej hałdy odpadów hutniczych (ma potężne, półkoliste fundamenty) – w pierwszej wersji Spodek miał stać w Wojewódzkim Parku Kultury i Wypoczynku. Kiedy jednak promotor budowy, pochodzący z Radzionkowa śląski wojewoda – Jerzy Ziętek zobaczył projekt, zmienił zdanie. Spodek wzniesiono w centrum: miał być architektoniczną wizytówką miasta, symbolem którego do tej pory brakowało. Zrządzeniem losu pomnik Ziętka stoi dziś kilkaset metrów od Spodka – zaraz za równie charakterystycznym pomnikiem Powstań Śląskich. Pierwszy poważny, dotyczący elewacji remont rozpoczął się dopiero w marcu 2011 – zaplanowano wymianę charakterystycznych romboidalnych paneli pokrywających cały obiekt. Zawierające w sumie kilkadziesiąt ton azbestu elementy zamieniono na nowe, powlekane aluminium.
IMPONUJĄCA HISTORIA
Już samo wyliczenie wykonawców muzycznych, którzy koncertowali w Spodku robi niesamowite wrażenie: Black Sabbath, Deep Purple, Eric Clapton, Mike Oldfield, Jean Michel Jarre, Status Quo, Depeche Mode, Metallica, Rammstein, Iron MaidenThe Cure, Electic Light Orchestra, Genesis, Robert Plant i Jimmy Page, Charles Aznawour, John Mayal, Sting, Chris Rea, Clif Richard, Joe Cocker, Tina Turner, Brian Adams, Elton John, Dalida, Vanesa Mae, Simple Red, Cocto Twins, Sepultura, Kraftwerk, Saxon, Lokomotiv GT to tylko niektórzy z nich. Rozegrano w obiekcie Mistrzostwa Świata w Hokeju na Lodzie, Piłce Ręcznej Kobiet, Kulturystyce, Podnoszeniu Ciężarów, Akrobatyce Sportowej, były mecze finału Ligi Światowej w Siatkówce Mężczyzn oraz Mistrzostwach Europy w Zapasach, ME w Lekkoatletyce oraz mistrzostwa kontynentu w koszykówce pań.
Lecz profil obiektu jest znacznie bardziej uniwersalny: miłośnicy psów spotykają się tutaj na wystawach, organizowane są liczne imprezy targowe czy środowiskowe – Śląski Festiwal Fryzjersko – Kosmetyczny, Giełda Minerałów i Surowców czy Międzyplanetarne Targi Ślubne. Nie brak miłych ukłonów w stronę Spodka – to tutaj postanowił reaktywować swoją działalność zespół Perfect w 1994 roku. Katowickie UFO wystąpiło też na licznych płytach muzycznych: koncerty live zarejestrowały tutaj grupy: Pearl Jan, Dżem i Hey, DVD nagrane na scenie Spodka mają w swoich dyskografiach Deep Purple, Dżem i Paktofonika.
WOKÓŁ TALERZA
Plac przed talerzem to tradycyjne miejsce spotkań mieszkańców Katowic w noc sylwestrową, czasem pojawiają się tutaj kawiarenki, przy okazji zawodów sportowych – stragany z akcesoriami do kibicowania. Z placu doskonale widać monument Powstań Śląskich, który powstawał równolegle ze Spodkiem, jego autorami są rzeźbiarz Gustaw Zemła i architekt Wojciech Zabłocki. Trzy powstańcze skrzydła odlano ze żelaza w słynnej fabryce pomników – Gliwickich Zakładach Urządzeń Technicznych. Pomnik stoi na skraju dawnego ogrodu Thiele – Wincklerów, najstarsze drzewa pobliskiego skweru sadzono jeszcze z myślą o tym właśnie ogrodzie. Między Spodkiem a powstańczym monumentem znajduje się rondo: z przystankami autobusowymi i Rondem Sztuki z galerią oraz kawiarnią.
To równie futurystyczny budynek: wokół szklanej kopuły leżą porozrzucane kamienie sugerując, że budowla wyłoniła się spod ziemi rozpychając głazy na wszystkie strony. W pewnym sensie tak właśnie było, bo kopuła wypełnia dziś puste miejsce powstałe po przekopaniu tunelu pod ścisłym centrum Katowic. Galerią zarządza katowicka Akademia Sztuk Pięknych, można więc zawsze spodziewać się tu i ciekawych, i wartościowych wystaw. Nieopodal zresztą mieści się Biuro Wystaw Artystycznych, Muzeum Śląskie, Teatr Wyspiańskiego – wyprawa do centrum Katowic, choć trudno nazwać ją typową eskapadą turystyczną, na pewno nie będzie czasem straconym. Gośćmi Spodka możemy być jednak zawsze, bo niemal każde zawody, każdy koncert, każde targi tu organizowane nazwać można wielkim wydarzeniem. Tak wielkim jak sam Spodek.
Zaraz po oddaniu do użytku Spodek był w kolorze piaskowym – szary stał się dopiero pod wpływem pyłu wszechobecnego wówczas w górnośląskiej atmosferze. Budowano go w latach 1964 – 1971, choć pierwszą imprezę – mecz hokejowy na uruchomionym nieco wcześniej lodowisku – widzowie obejrzeli już w listopadzie 1969. Uroczyste otwarcie odbyło się 9 maja 1971 roku – wystąpiły Anna German, Ewa Decówna oraz Zespół Pieśni i Tańca „Śląsk”. Spodek jednorazowo jest w stanie pomieścić jedenaście i pół tysiąca widzów. A oto parametry obiektu: kubatura hali głównej – 246 624 m3, powierzchnia użytkowa – 15 386 m2; odległość do stropu w najwyższym miejscu – 32 m; wymiary płyty głównej: 60 na 45 metrów; maksymalna odległość od hali – 72 m. Lodowisko ma wysokość 11 metrów, wymiary: 60 x 30 metrów, może pomieścić półtora tysiąca widzów. Od samego początku budowla szczyci się dbałością o bezpieczeństwo widzów: już na etapie projektowania zadbano o dobry system ewakuacyjny, obiekt podłączony jest z siecią powiadamiania Straży Pożarnej w taki sposób, by jednostki gaśnicze mogły dotrzeć tu w czasie krótszym niż pięć minut. Przy okazji widowisk z użyciem ognia czy dużej ilości dymu (na przykład „Jesus Christ Superstar” Teatru Muzycznego z Gdyni) przeprowadzane są szczegółowe uzgodnienia i dodatkowe zabezpieczenia.
Wyświetl większą mapę
